دوناتلو مجسمه‌­ساز افسانه‌­ای رنسانس آغازین

دوناتلو یا دوناتو دی نیکولو دی بتو باردی (Donato di Niccolò di Betto Bardi) استاد مجسمه­‌سازی و یکی از بزرگ‌ترین هنرمندان دوره‌­ی رنسانس ایتالیا به‌حساب می­‌آید. او در سال 1386 در فلورانس ایتالیا به دنیا آمد.

دوناتلو حکاکی بر روی سنگ را در سال 1400 از یکی از مجسمه‌‌‌‌‌سازان که در کلیسای جامع فلورانس کار می­‌کرد، آموخت. بین سال­‌های 1404 تا 1407 دوناتلو جز شاگردان کارگاه لورنتسو گیبرتی بود. ردپای سبک گوتیک در آثار اولیه­‌ی او، مانند مجسمه­‌ی مرمر داوود (1409-1408)، می‌­تواند متأثر از گیبرتی باشد. مجسمه­‌ی مرمر داوود ابتدا قرار بود در کلیسای جامع قرار گیرد اما در سال 1416 به سالن اصلی شهر فلورانس یعنی پلاتزو وِکیو (Palazzo Vecchio) منتقل شد. این مجسمه در محل جدید خود به نمادی میهن‌پرستانه تبدیل شد، پیروزی داوود در برابر جالوت، نمادی از پیروزی فلورانس بر دشمنانش.

بین سال­های 1415 تا 1426 دوناتلو روی پنج مجسمه از پیامبران کار کرد. شناخته‌­شده­‌ترین آنها مجسمه‌­ای است معروف به پیامبر کله کدو که در واقع مجسمه­‌ی حَبَقوق (Habakkuk) پیامبر است. این پیکره به دلیل سبک واقع­‌گرایانه و جزئیات چهره‌­اش، معروف شده است.

جشن هیرود

بسیاری از شاهکارهای دوناتلو از جنس برنز ساخته شده‌­اند. یکی از اولین سفارش‌های شخصی او به نام “جشن هیرود” (The Feast of Herod (1427))، نقش‌برجسته‌ای از جنس برنز و برای تعمید گاه سنت جیووانی در سیه‌­نا بود.

این نقش­‌برجسته لحظه‌­ای دراماتیک را به تصویر می­‌کشد، هنگامی‌که هیرود با دیدن سربریده‌ی سنت جان متحیر شده و جا می­‌خورد. حالت اشخاص موجود در این نقش­‌برجسته هرکدام واکنش‌­های احساسی شدیدی از خود نشان داده که به ایجاد حس تنش در این تصویر کمک کرده است.

دوناتلو با افزودن عناصر معماری در ترکیب‌­بندی تصویر خود، دانش و پیش­‌گام بودن خود را در به‌کارگیری پرسپکتیو خطی به نمایش می‌­گذارد.

روابط دوناتلو با مدیچی­‌ها

یکی از روابط قدیمی و پایدار دوناتلو با خانواده­‌ی صاحب‌نفوذ مدیچی بود. او بین سال­های 1433 تا 1443 آثار تزئینی (دکوراتیو) برای کلیسای مدیچی، معروف به سنت لونزو، ساخت. این سفارش شامل 10 نقش­‌برجسته بزرگ گچ‌کاری رنگی و نیز دو دَرِ کوچک برنزی می‌­شد.

در همین سال­‌ها، دوناتلو مجسمه‌­ی معروف برنزی داوود را حدود سال 1440 ساخت. این مجسمه اولین پیکره­‌ی کاملاً برهنه­، بعد از دوران باستان (روم و یونان) به‌حساب می‌­آمد. نوشته­‌ها و اسناد حاکی از آن‌­اند که این مجسمه در وسط حیاط کاخ مدیچی‌­ها در سال 1496 قرار گرفته بود.

مجسمه­‌ی گاتاملاتای دوناتلو

در سال 1443 دوناتلو یک سفارش بسیار مهم و خاص در شهر پادووا را قبول کرد. این شفارش شامل ساخت یک مجسمه­‌ی از “اراسمو دِ نارنی” (Erasmo da Narmi) معروف به گاتاملاتا (Gattamelata)، در حین سوارکاری بود.

این کار پروژه­‌ی هنری بزرگی به‌حساب می‌­آمد. او برای این پروژه کارگاهی را در پادووا راه­‌اندازی کرد و بیشتر کار این اثر را بین سال­‌های 1447 تا 1450 به اتمام رساند؛ حتی قبل از رونمایی از این اثر پادشاه ناپل یک نمونه­‌ی شخصی از این اثر را برای خود سفارش داد.

در مجسمه­‌ی سوارکار دوناتلو (1453) مجموعه‌­ای از نماد­ها و ارجاعات به فرهنگ دوران باستان را می‌­توان یافت که خود نشان­‌دهنده‌­ی دانش و درک گسترده‌­ی این هنرمند از هنر باستان را نشان می‌­دهد.

دوناتلو در پایان عمر خود

در اواسط دهه‌­ی 1450 او به فلورانس بازگشت. در این دوره او سفارشی را برای یک مجسمه‌­ی برنز از جان تعمیددهنده (1457) برای کلیسای سیه­‌نا قبول کرد.

دوناتلو در سال­‌های آخر عمر خود مشغول طراحی دو سکوی خطابه‌­ی برنزی برای کلیسای سن لورنزو مدیچی‌­ها بود. او در سال 1466 در فلورانس درگذشت و آخرین کارش ناتمام ماند. سرانجام این سکوی خطابه توسط دستیاران دوناتلو تکمیل شد. این اثر به‌عنوان یکی از مهم­ترین نقش­برجسته­‌های داستانی رنسانسِ آغازین به‌حساب می‌­آید.